این مقاله در حال تکمیل و بروز رسانی است....

کانکتور (Connector) قطعه ای معمولا به صورت زوج است، که برای اتصال قطعات و مدارات الکتریکی به یکدیگر استفاده می شود. کانکتور ها تماس بین سیم ها، کابل ها ، صفحه مدار چاپی و قطعات الکترونیکی را بر قرار می کنند. ترجمه لغتی کانکتور به فارسی واژه «اتصال دهنده» است که با توجه به متعارف نبودن آن، عموما از همان واژه کانکتور و یا سوکت استفاده می شود.

تعریف دیگری هم اینطور کانکتور را معنا می کند:« کانکتور قطعه ای است که جریان را بین دو قطعه دیگر بصورت ثابت برقرار می کند و آن را از عوامل  محیطی خارجی محافظت می کند. کانکتورها اجزاء اصلی سیستم های الکترونیکی هستند. آنها به عنوان پل در مدارها عمل می کنندو کیفیت آنها تاثیر زیادی برعملکرد و کیفیت محصولات دارد.» [4]

اصلاحات فنی کانکتور

جنسیت (gender)

کانکتورها از نظر جنسیت به دو دسته ی نرگی و مادگی طبقه بندی می شوند و در موقع اتصال با هم جفت می شوند. در تصویر زیر سمت نر و ماده مشخص شده است. ولی همیشه این تعریف کلی صادق نیست و موضوع اندکی پیچیده می شود که در مطلبی جداگانه به آن خواهیم پرداخت.

گام (pitch)

در کانکتور ها به معنی فاصله مرکز تا مرکز دو پایه مجاور است. این گام، فاصله ای است که از مرکز یک پایه تا مرکز پایه بعدی اندازه گیری می شود. این گام یکی از اصلی ترین موارد برای انتخاب کانکتور و یا جایگزینی کانکتور قدیمی با جدید در یک طراحی ثابت برای جلوگیری از بازطراحی مدار چاپی است. در مدار های امروزی ، تا آنجا که مشخصات فنی از جمله جریان عبوری و ولتاژ اجازه میدهند، روز به روز گام کانکتور در حال کوچک شدن است تا در استفاده از فضای فیزیکی صرفه جویی شود. 

نحوه اتصال کانکتور ها (Mouting Type)

اینکه چگونه یک کانکتور به کابل، بورد مدار چاپی و یا هر قطعه ی دیگری متصل می شود، نحوه ی اتصال یا mouting type کانکتور نام دارد.

PCB Mount

نوعی از کانکتور ها هستند که به مدار چاپی متصل می گردند، و به دو دسته DIP و SMD تقسیم می شوند که در ادامه به توضیح هر کدام از آنها می پردازیم.

Through Hole (DIP)

این روش اتصال، یکی از روش های اتصال به قطعات به pcb (برد مدارد چاپی) است. در این روش، ابتدا برد سوراخ می شود، به طوری که اطراف سوراخ توسط پد مرتبط با track هادی مربوطه در بر گرفته شده است. سپس پایه های قطعه از سوراخ عبور داده می شوند و در نهایت در سمت دیگر برد به پد لحیم می شوند. که در تصویر زیر این موضوع را مشاهده می نمائید. لازم به ذکر است این روش برای مونتاژ اجزای نامناسب مانند ترانسفورماتورهای بزرگ و نیمه هادی هایی که گرم می شوند، استفاده بیشتری دارد.

Surface Mount (SMD)

فناوری Surface-Mount (SMT) روشی است که در آن اجزای الکتریکی مستقیماً بر روی سطح یک صفحه مدار چاپی (PCB) قرار می گیرند. یک جز electrical الکتریکی نصب شده به این روش به عنوان دستگاه سطح نصب شده (SMD) شناخته می شود. در صنعت ، این روش تا حد زیادی جایگزین روش DIP شده است، همچنین این روش تا حد زیادی امکان افزایش اتوماسیون در ساخت را فراهم می کند که باعث کاهش هزینه و کیفیت می شود. همچنین این روش اجازه می دهد تا اجزای بیشتری در یک منطقه خاص از بستر قرار بگیرند. هر دو فناوری را می توان در همان صفحه استفاده کرد ، با فناوری از طریق سوراخ که اغلب برای اجزای نامناسب برای نصب روی سطح مانند ترانسفورماتورهای بزرگ و نیمه هادی های نیرو گرفته از گرما استفاده می شود. [3]

Solder Mount (قابلیت لحیم سیم)

در این روش سیم یا کابل بطور مستقیم به یک سمت از کانکتور توسط هویه لحیم می گردد. این کانکتور ها به کانکتور سر کابلی هم معروف هستند. در این روش نحوه صحیح لحیم کاری بسیار مهم است. نمونه ای از این کانکتور را می توانید در اینجا مشاهده نمایید.

Crimp Mount (پرسی)

در این سری از کانکتور ها سیم یا کابل توسط دستگاه های پرس اتوماتیک و یا پرس های دستی به سر سیم یا پین مربوط به کانکتور پرس شده و پس از آن، کابل و سر سیم درون غلات کانکتور قرار می گیرند. سرسیم ها عموما دارای دو شاخه ی فلزی هستند که در نحوه صحیح پرس کردن باید یکی از شاخه ها عایق پلاستیکی سیم را در بر گیرد و شاخه دیگر به هادی سیم یا کابل پرس شود؛ در غیر این صورت ممکن است پس از مدتی و بر اثر تکانه های حرکتی، با قطعی اتصال یا Loss conection مواجه شویم که علاوه بر ایجاد خرابی در عملکرد محصول نهایی در برخی موارد باعث صرف زمان بسیار برای عیب یابی می گردد. کانکتورهای مخابراتی (2510)، دزدگیری(XH)، مینیاتوری(PH) و ... در این دسته قرار دارند.

Panel Mount

در این دسته، کانکتور ها یا به وسیله مهره و یا با پیچ هایی که ااز سوراخ های تعبیه شده در بدنه کانکتور عبور می کنند، به سطحی دیگر متصل می شوند.

IDC Mount

در این دسته بندی، عموما کانکتور به کابل های فلت و به هم چسبیده متصل می گردند. این کانکتور ها از نوع مادگی هستند و سمت دیگر آنها کانکتور باکس هدر یا باکس قفل دار قرار می گیرد. کانکتور IDC به کابل فلت متصل می شوند. به این صورت که کابل فلت بین دو فک این کانکتور قرار گرفته و با استفاده از پرس مخصوصی که وجود دارد به کانکتور پرس می شوند. پین ها در این کانکتور از طریق سوزن های ریزی که بین دو کف قرار دارند، به سیم های متناظر خود وصل می شوند و عملا فرآیند لحیم کاری حذف می شود.

زاویه اتصال

این اصطلاح معمولا برای سمت نری کانکتور های WIRE TO BOARD  که روی برد مدار چاپی لحیم می شوند، بکار برده می شود. و بطور کلی به معنی زاویه و جهت قرار گرفتن کانکتور با برد می باشد. طبق این تعریف کانکتور ها به دو دسته صاف (Straight) و نود درجه (Right Angle) تقسیم بندی می شوند.

کانکتور صاف (Straight):

در این نوع کانکتور، کانکتور زاویه عمودی با برد می سازد و بصورت ایستاده قرار می گیرد.

کانکتور نود درجه (Right Angle):

بصورت خوابیده روی برد قرار می گیرد و هنگامی که می خواهیم سیم ها از کناره برد به برد متصل گردند از آن استفاده می کنیم.

بیشترین جریان عبوری

حداکثر جریان متوسط غیر لحظه ای عبوری از کانکتور می باشد که باعث آسیب و صدمه به آن نشود. ( این جریان با حداکثر جریان لحظه ای متفاوت است).

withstanding voltage

به معنی ولتاژ ایستادگی است و عبارت است از حداکثر ولتاژ که می توان بین مدارها یا قطعات ، بدون ایجاد شکست دی الکتریکی ، اعمال کرد.

مقاومت محل اتصال (contact resistance)

به مقاومت اهمی خود کانکتور، شامل مقامت کانکتور نری، کانکتور مادگی ومحل اتصال این دو، مقاومت contact می گویند که معمولا بین 10 تا حداکثر 50 میلی اهم است. طبیعتا هرچه این مقدار کمتر باشد، کیفیت کانکتور و نحوه اتصالا، بالاتر است.

مقاومت الکتریکی عایق (Insulation Resistance)

مقاومت الکتریکی عایق ، کمیتی است که با ولتاژ قابل تحمل توسط کانکتور ارتباط مستقیم دارد. این مقاومت با توجه به جنس عایق و مشخصات مکانیکی کانکتور تغییر می کند. در شرایط یکسان، با کوچک شدن کانکتور این مقاومت هم کم می شود. حداقل این مقاومت معمولا 500 کیلو اهم است و حداکثر تا چند مگا اهم هم می رسد.

جنس عایق کانکتور

جنس عایق یک از عوامل مهم و تاثیر گذار در مقاومت الکتریکی عایق و از آن مهم تر مقاومت مکانیکی است. ما در اینجا به چند نوع از انواع عایق های متعارف و پر کاربرد در صنایع برق و کانکتور می پردازیم.

پلی آمید

منابع :

1- https://www.venusgroup.ir/fa/%DA%A9%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%B1-%D8%AA%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84-%D8%A8%D8%B1%D9%82/%DA%A9%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%82

2- https://en.wikipedia.org/wiki/Electrical_connector

3- https://en.wikipedia.org/wiki/Surface-mount_technology

4- https://www.yektaelectronic.com/View/ProductListV.aspx?ProductLevelCode=129